HIGIENA JAMY USTNEJ U DZIECI
Ze względu na epidemię wirusa SARS-Cov-2 w roku szkolnym 2021/22 zostaje zawieszone prowadzenie grupowej profilaktyki fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów w klasach I – III.
Anna Zima – pielęgniarka szkolna
Właściwie zadbane zęby mleczne nie powinny się psuć. Zęby te wypadną fizjologiczne w 7 roku życia (siekacze) a między 9 -12 rokiem życia (kły i trzonowce) i zostaną zastąpione przez zęby stałe, które pozostaną zdrowe, jeśli będą razem z zębami mlecznymi dobrze czyszczone. Mieszane uzębienie u dziecka, czyli jednoczesna obecność w jamie ustnej zębów mlecznych i stałych trwa od 5 – 6 do 11 – 12 roku życia, czyli około 5 – 6 lat. Nieleczone zęby mleczne będą więc mogły powodować próchnicę w świeżo wyrżniętych niedojrzałych zębach stałych m.in. na zasadzie przenoszenia się bakterii z ubytków próchnicowych na zdrowe zęby.
Właściwa higiena jamy ustnej jest jednym z podstawowych elementów zapobiegania próchnicy. Pielęgnacja jamy ustnej powinna być rozpoczęta w pierwszych miesiącach życia dziecka. Rodzice powinni regularnie oczyszczać błonę śluzową i wały dziąsłowe już od wczesnego okresu niemowlęcego – codziennie wieczorem przed położeniem dziecka spać. Celem zabiegów higienicznych rozpoczynanych w tym okresie jest utrzymanie jamy ustnej w czystości oraz przyzwyczajanie dziecka do manipulacji w jamie ustnej.
Generalnie do 6 – 7 roku życia rodzice powinni szczotkować zęby dziecka, jednocześnie ucząc je przeprowadzania tych zabiegów samodzielnie w miarę nabywania przez dziecko umiejętności manualnych. W późniejszych latach opiekunowie powinni zawsze poprawiać po dziecku oczyszczanie zębów, zwłaszcza trzonowych, pomagać mu i kontrolować jakość higieny jamy ustnej nawet do 10 roku życia.
W motywowaniu nastolatków do przeprowadzania regularnego szczotkowania zębów i odwiedzania dentysty należy podkreślać znaczenie zdrowych ładnych zębów dla urody oraz przyjemnego zapachu z ust po właściwej pielęgnacji jamy ustnej.
Techniki szczotkowania zębów dzieci różnią się rodzajem wykonywanych ruchów i kątem ustawienia włosia szczotki do powierzchni zębów i dziąseł.
Jednym z łatwiejszych sposobów oczyszczania zębów jest metoda Fonesa, tzw. kółeczkowa (okrężna). Przy lekko rozchylonych ustach włosie szczotki ustawia się prostopadle do długiej osi zębów, a następnie wykonuje się ruchy okrężne, oczyszczając powierzchnie policzkowe i wargowe zębów. Na powierzchniach żujących zębów wykonuje się poziome ruchy szorowania. Metoda ta zalecana jest głównie dla uzębienia mlecznego lub u dzieci specjalnej troski ze względu na łatwy sposób wykonywania.
Metoda obrotowo-wymiatająca (roll) jest bardziej skomplikowana, ale skuteczniej oczyszcza powierzchnie żujące zębów trzonowych z głębokimi bruzdami, usuwa zalegające resztki pokarmowe między zębami oraz tworzącą się płytkę bakteryjną blisko dziąsła. Włosie szczotki należy skierować dodziąsłowo pod kątem 45˚ do powierzchni zęba i wykonywać ruchy obrotowo-wymiatające od dziąsła w kierunku powierzchni żującej, a w zębach przednich w kierunku brzegu siecznego. Natomiast powierzchnie żujące oczyszczane są ruchami poziomymi (szorowania) ustawiając szczotkę prostopadle do powierzchni zębów. Szczególnie należy zwracać uwagę na doczyszczanie powierzchni żujących jeszcze nie w pełni wyrżniętych pierwszych stałych zębów trzonowych – “szóstek”.
Kiedy zabiegi higieniczne przeprowadzają u dziecka rodzice mogą stać za dzieckiem przed lustrem lub naprzeciwko niego. W celu lepszej kontroli nad oczyszczaniem wszystkich powierzchni zębów można liczyć np. do pięciu przy myciu każdego odcinka łuku zębowego a następnie powrócić do niego 2-3 razy, tak aby czyścić zęby przez 2-3 minuty.
Ilość nakładanej pasty i jej rodzaj ze względu na stężenie fluoru powinny być dostosowane do wieku dziecka. Dzieci należy uświadamiać, że pasty do zębów nie należy połykać, ale ją wypluwać. Do dokładniejszego czyszczenia przestrzeni między zębami stosowane są nici, taśmy lub szczoteczki międzyzębowe. Akcesoria te skutecznie oczyszczają z płytki bakteryjnej i resztek pokarmowych miejsca, gdzie zazwyczaj rozwija się próchnica i zapalenie dziąseł, a włosie szczoteczki nie jest w stanie do nich dotrzeć.
Nici dentystyczne są woskowane lub niewoskowane, dostępne w różnych zapachach. Nici oprócz mechanicznego oczyszczania powierzchni między zębami mogą dostarczać substancji o działaniu przeciwpróchniczym lub antybakteryjnym. U osób z założonymi stałymi aparatami ortodontycznymi zaleca się nici ze sztywnym końcem, które łatwiej jest wprowadzać w trudno dostępne przestrzenie międzyzębowe. Odpowiedniej grubości nić rozpina się między wskazującymi palcami lub używając specjalnych trzymadełek. Nici lub taśmy dentystyczne mogą stosować u dzieci w momencie uzyskania odpowiednich zdolności manualnych, mniej więcej od 8 – 10 roku życia. Jednakże u młodszych dzieci, już w okresie uzębienia mlecznego, zabieg ten wcześniej powinni wykonywać rodzice. Szczególnie należy dokładnie nitkować powierzchnie międzyzębowe stałych trzonowców.
Szczoteczki międzyzębowe dokładnie oczyszczają miejsca, w których zalega osad i resztki jedzenia, zwłaszcza u osób posiadających większe przestrzenie międzyzębowe lub noszących aparat ortodontyczny. Są to tzw. wyciorki, które przypominają miniaturowe szczotki do czyszczenia butelek. Zależnie od szerokości przestrzeni międzyzębowych można stosować szczotki o różnej grubości. Oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych przeprowadza się ruchami poziomymi. Do oczyszczania języka służą szczotki i skrobaczki (czyściki). Na języku gromadzą się resztki pokarmowe, które są podłożem dla rozwoju bakterii pomiędzy brodawkami języka i stają się źródłem nieprzyjemnego zapachu.
Kontrolne wizyty profilaktyczne z dzieckiem u stomatologa są zalecane 3 – 4 razy w roku.